Pica en geofagie, deel 2
In Zweden legden vrouwen die graag moeder wilden worden, kleine geschenken neer bij uitgeholde stenen. De stenen worden hier elfensterren genoemd en ondanks de kinderverhalen die je vast wel kent, worden elfen in Zweden omschreven als "de zielen van de doden" die "regelmatig in of onder stenen wonen".
Wanneer hun rust verstoord wordt, of hun woonplaats ontheiligd, of als ze niet voldoende gerespecteerd worden, nemen ze wraak door ziekte en ander ongeluk toe te brengen aan de indringers.
Daarom zorgen mensen er voor dat ze in de gunst komen van de "kleintjes" door geschenken aan te bieden. Rau 1881: 86
In veel animistische religies worden de geesten van de onderwereld geassocieerd met het genezen van ziekte en vruchtbaarheid en daarom zijn er religieuze aspecten naast het praktische gebruik van het rotspoeder, dat gevonden werd in de natuur.
Naïeve Amerikaanse sjamanen bezaten kennis over de uitwerking op de gezondheid van mineralen en ook van planten. Sjamanen van de Ojibwe ondernamen visuele reizen om van de geesten van de onderwereld te vernemen, welke van de 40 mineralen die er zijn op aarde, ze moesten gebruiken om hun patiënt te genezen. (Rajonvich 1989)
Bij mijn eigen onderzoek in het midwestelijke deel van de VS heb ik gezien dat keien met uithollingen zoals in Fort Ransom, Noord Dakota en Blood Run, Iowa bestaan uit graniet met een groot stuk quartz en dat ze meestal voorkomen naast natuurlijke bronnen en onder aan heuvels met grafheuvels.
De ethnologie van de Dakota geeft duidelijk aan dat deze stenen niet beschouwd werden als religieuze voorwerpen, maar de verblijfplaats zijn van geesten zoals Inyan en Taku Skan Skan.
Fijne witte klei of kaolien ontstaat tijdens de verwering van graniet. Het fijne, witte poeder (net talkpoeder) dat het resultaat was van het maken van een uitholling in verweerde granietsteen was waarschijnlijk zowel een medicijn als een symbolisch voorwerp met beschermende, bovennatuurlijke krachten. (Rajnovich 1994; Callahan 1999)
Kaolien en pectine zijn de actieve grondstoffen van kaopectaat dat nog steeds verkocht wordt in drogisterijen voor de behandeling van problemen met de spijsvertering.
De witte klei in rivieren werd door sommige culturen in het noorden van het midwestelijke deel geassocieerd met onderwatergeesten en mammoetbeenderen.
In National Geographic staat een artikel over medicijnen in de natuur met een paginagrote foto van een vrouw uit Georgië die op witte klei aan het kauwen is om misselijkheid te verdrijven.
Het onderschrift vermeldt dat de vrouw "het volste vertrouwen heeft in de antieke remedie van kaolien eten, of witte klei… er zijn vrouwen die er trek in hebben, vooral tijdens de zwangerschap". (Swerdlow 2000:98)
Dr. A.R.P. Walker: "Aristoteles en Hippocrates hebben de gewoonte al beschreven… en de Romeinse arts Soranus heeft beschreven hoe pica gebruikt werd voor de verlichting van de symptomen en de onvoorspelbare appetijt, zoals een sterke wens om ongebruikelijke voedingsmiddelen te eten, die voortvloeiden uit zwangerschap.
Hij merkte op dat de behoefte begon omstreeks de veertigste dag van de zwangerschap en vier maanden of langer aanhield.
In de 18de eeuw, toen bekend werd dat de Sultan van Turkije een bepaalde kleisoort at van het eiland Lemnos, adopteerden de Europeanen dit product als snel als gezondheidsvoedsel.
Pica komt wereldwijd voor. Pica kan functioneren als bulkmiddel om armzalige voeding mee te supplementeren… in het zuiden van Duitsland aten arbeiders in steengroeven “steenboter” dat gemaakt was van klei, bij hun eten.
Geofagie is vooral gebruikelijk in de tropen… factoren die hieraan bijdragen zijn ongetwijfeld honger, armoede, uithongering en hongersnood.
Het eten van klei is sterk gerelateerd aan folkloristische medicatie en sociale gewoontes, maar heeft ook de kwaliteiten van dwangmatig gedrag.
In Australië wordt klei gegeten door bepaalde Aboriginals. Het lijkt op de klei die gebruikt wordt voor preparaties van kaolien.
Klei wordt gegeten om een bodem in de maag te leggen voordat er yams gegeten worden of vis die giftig kan zijn, om honger te verdrijven en om een besmetting met haakwormen te bestrijden.
Zwangere vrouwen in de zuidelijke staten van de VS geloofden dat deze substanties hielpen om braken te voorkomen en om baby’s gezond te houden, opgezwollen benen te genezen en te zorgen voor mooie kinderen. Men dacht dat moedervlekken het gevolg waren van een voedingstekort.
Pica komt voor in heel Afrika en het ligt voor de hand dat het geassocieerd wordt met spiritueel en ceremonieel gedrag. In Malawi is het vreemd wanneer een zwangere vrouw niet aan pica doet, omdat dit de manier is waarop een vrouw weet dat ze zwanger is.
De smaak van klei schijnt misselijkheid, gevoelens van ongemak en braken te verdrijven. Op het platteland (van sommige Afrikaanse landen) eet naar schatting 90% van de vrouwen klei wanneer ze zwanger zijn.
Voedingsdeskundigen hebben de neiging om geofagie en pica te beschouwen als dwangmatig gedrag en als een medicijn om bepaalde ongemakken te verlichten. Klei is in staat om gifstoffen in de voeding op te nemen, en bacteriële toxinen die verband houden met darmstoornissen tijden de zwangerschap.
Geofagie zou in de juiste context een nuttige rol kunnen spelen en waardering kunnen krijgen als normaal gedrag. (Walker et al 1997: 280-4)
De klei die gewoonlijk wordt gegeten in Afrika bevat belangrijke voedingstoffen zoals fosfor, kalium, magnesium, koper, zink, mangaan en ijzer. (Rosenberg 2000)
Voor vrouwen zou witte klei, met een maximale inname van 100g per dag, 322% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid voor ijzer zijn, 70% voor koper en 43% voor mangaan. (Walker, et al. 1997:280-4)
De conclusie. Ethnohistorische bronnen geven duidelijk aan dat er een verband is tussen pica en de productie van bepaalde cuppules, maar onze kennis over en begrip van de omvang van dit fenomeen is verre van volledig en er zijn meerdere redenen waarom er cuppules gemaakt zijn.
Ik hoop dat een verdere bewustwording van dit fenomeen, waarbij de culturele en de biologische redenen voor het eten van rotspoeder een nieuw werktuig zal zijn voor onderzoekers van gesteente, dat toegevoegd kan worden aan onze gereedschapskist om bepaalde zaken te verklaren.
