Koeswe - kusuwe

Suriname Times, 25 september 2010

Sling heeft kraskrasi. Het lijkt een beetje op schurft, maar toch anders en het brengt jeuk. "Goed wassen met zeep en dan baden met kusuwe en neembladeren.", vertelde neef Alex.

"De hond wordt rood maar je moet het niet wegwassen. En misschien moet je nog eens baden na een paar dagen of een week, maar het werkt. Zo doen de Ingi het."

De zaden zijn er en ik ben nu bezig om ze te sorteren. Morgen wordt Sling gewassen met zeep en daarna ingewreven met kusuwe en niem.

De Latijnse naam voor deze inheemse boom is bixa orellana, de Surinaamse naam is kusuwe of koeswe. De amerikanen noemen haar de 'lipstick tree' en de Nederlanders orleaanboom of anattoboom.

De bladeren zijn hartvormig en de bloemen roze. De vruchten komen in de vorm van doosvruchten. Aan de buitenkant zitten veel stijve stekels met een gebogen punt, aan de binnenkant de zaden.

Is de vrucht nog vers, dan zijn de zaden omgeven door een moes die een rode kleurstof bevat. Dit is de orlean of annato die in geringe mate ook in andere delen van de plant voorkomt. De inheemsen gebruiken deze kleurstof om zich mee te beschilderen.

Ze wordt gebruikt in de levensmiddelenindustrie voor het kleuren van boter en kaas en is als additief bekend als E160b. De E voor het nummer betekent dat annoto in Europa onderzocht is op veiligheid en daar toegestaan is voor gebruik in levensmiddelen. Ook wordt de kleurstof gebruikt in lippenstift.

De wereldhandel van annoto of orleaan is in handen van Brazilië en Indonesië. Het is niet bekend hoeveel giftige chemicaliën toegevoegd worden om het poeder te conserveren - maar een kruidenhandelaar in de VS waarschuwt dat allergische reacties kunnen optreden bij gevoelige mensen, omdat de Indonesische annoto wordt geconserveerd met bha/bht.

H. Heyde - Geneesplanten van Suriname

De zaden zijn het medicinaal krachtige deel van de plant. Ze helpen tegen problemen met de neusholte, astma met nachtelijk zweten, constipatie en uitwendig bij huidziekten en een schurftachtige huid.

Het wasachtig omhulsel heeft een stof die insekten verlamt en het werkt gunstig op huidziekten.

De schors bevat etherische olie en een vervliegende substantie, orleaan of annoto, sucrose, tannine en een onbekend alkaloid.

De pitten bevatten vettige olie, palmitine, phytosterol en vitamine A.

De bladeren bevatten een onbekende glycoside.

De droge vruchten bevatten een gele kleurstof, vet, bitterstof en as.

De gekookte bladeren worden als badwater tegen koorts gebruikt. Het wordt drie dagen achtereen gedronken na de bevalling en heeft een heilzame werking voor de bevallen vrouw.

Een afkooksel van verse bladeren helpt tegen dysenterie.

Braakneigingen en braken kunnen gestopt worden met een thee van twee verse bladeren op een halve liter water. Hiervan wordt elk uur een slok gedronken.

Voor het opheffen van baarmoederstoornissen kookt men eveneens twee bladeren, waar nog wat rode kleur aan zit.

Bij verkoudheid met koorts wordt een thee getrokken van de van de bast en gedronken. Een stuk verse schors of bast van 10 cm lengte wordt getrokken in een glas kokend water en vijf keer per dag neemt men een eetlepel in.